Aristoteles

Aristoteles (MÖ: 384-322) (62YIL)

Aristoteles, MÖ 384 yılında Makedonya’nın Stageira kentinde dünyaya geldi. Babası Nikomakhos, Makedonya kralı II. Amyntas’ın saray hekimliğini yapıyordu. Bu durum, Aristoteles’in tıp ve doğa bilimlerine olan ilgisini erken yaşlarda şekillenmesine sebep olmuştur.  (Diogenes Laertios, Ünlü Filozofların Yaşamları 5.1).

 

Atina’ya Geliş ve Platon’un Akademisi:
Henüz 17 yaşındayken Atina’ya giden Aristoteles, Platon’un Akademisi’ne katıldı ve burada 20 yıl boyunca eğitim gördü. Platon’un geleceği en parlak öğrencilerinden biri olmasına rağmen, kendisi hocasının idealar kuramına eleştirel bir yaklaşım geliştirmiştir. Platon’un ölümünden sonra (MÖ 347), Akademi’nin yönetimi Speusippos’a geçti ve Aristoteles Atina’dan ayrıldı.

 

Asya Minor ve Makedonya’daki Yılları:
Aristoteles, Assos ve Midilli’de yaşamıştır. Burada doğa bilimleri üzerine çalışmalar yürüttü. MÖ 343/342’de Makedonya kralı II. Filip, Aristoteles’i oğlu III.Aleksandros yani namıdiğer Büyük İskender’in eğitmeni olarak atadı. Bu dönem, Aristoteles’in siyaset ve devlet üzerine düşüncelerini geliştirmesine büyük katkıda bulundu.

 

 

 

Lykeion’un (Lise) Kuruluşu:
MÖ 335’te Atina’ya dönen Aristoteles, Lykeion (Lise) adını verdiği okulu kurdu. Bu okul, doğa bilimlerinden tutunda mantık, etik ve siyaset üzerine yoğunlaşan bir araştırma merkezi haline geldi. Aristoteles, öğrencileriyle birlikte yürüyerek ders verdiği için takipçilerine “Peripatetikler”  (gezinenler) adı verildi.  (Diogenes Laertios, Ünlü

Filozofların Yaşamları

5.2).

 

 Ölümü:
Büyük İskender’in ölmesinden sonra (MÖ 323), Atina’da Makedon karşıtı bir dalga yükseldi. Bunun üzerine Aristoteles, “tanrısızlık” suçlamasıyla yargılanma korkusuyla Atina’dan kaçtı ve MÖ 322’de Euboia adasında öldü.

---

Aristoteles’in Metodolojisi

Aristo’nun metodolojisi, bilimsel ve sistematik bir yaklaşımı temsil eder. Onun gözlem, sınıflandırma ve mantıksal analiz üzerine kurulu bir felsefi yöntemi vardır.

 

1.        Tümevarım ve Tümdengelim:
Aristoteles, bilgiye ulaşmak için hem tümevarım (tek tek olgulardan genel yasalara ulaşma) hem de tümdengelim (genel yasalardan özel sonuçlar çıkarma) yöntemlerini kullanmaktadır.

Örneklendirecek olursak: Nikomakhos’a Etik’te erdem kavramını incelerken, somut örneklerden hareketle genel ilkelere ulaşır.    (Nikomakhos’a Etik 1094a-1095a)

 

2.        Kategoriler ve Mantık:
Aristoteles, Organon adlı eserinde mantığın temel ilkelerini ortaya koymaktadır. On kategoriden (mesela: töz, nitelik, nicelik) oluşan bir sınıflandırma sistemi geliştirir.  (Kategoriler 1b-2a). Bu sistem, varlığın yapısını anlamaya yönelik bir sistemdir.

 

3.        Nedensellik ve Dört Neden Kuramı:
Aristoteles, bir şeyin nedenini dört başlıkta inceler.

                 Bu başlıklar:

• Maddi Neden: Bir şeyin yapıldığı malzeme (mesela, heykelin mermeri).
• Formel Neden: Bir şeyin formu veya özü (mesela, heykelin şekli).
• Fail Neden: Bir şeyi meydana getiren etken (mesela, heykeltıraş).
• Ereksel Neden: Bir şeyin amacı (mesela, heykelin sanatsal değeri).
  Bu kuram, Fizik ve Metafizik eserlerinde detaylı bir şekilde işlenir (Fizik 194b-195a).

 

4. Bilimsel Sınıflandırma:
Aristoteles, doğal dünyayı sınıflandırmak için sistematik bir yaklaşım benimser. Hayvanların Tarihi (Historia Animalium) gibi eserlerinde, canlıları özelliklerine göre kategorize etmektedir.

---

3. Temel Eserleri ve Kavramlar

• Organon: Mantık üzerine bir eserdir altı kitaptan oluşur.
• Fizik: Doğa bilimleri ve hareketi konu alan  temel nitelikteki bir eserdir.
• Metafizik: Varlık, töz ve ilk nedenler üzerine derinlemesine bir inceleme.
• Nikomakhos’a Etik: Erdem, iyi yaşam ve mutluluk üzerine bir eserdir.
• Poetika: Sanat, özellikle tragedya ve şiir üzerine bir inceleme.
• Politika: Devlet, ideal toplum ve yönetim biçimleri üzerine analizler.

---

4. Etkisi ve Miras

• Orta Çağ Felsefesi: Aristoteles’in eserleri, İslam filozofları (İbn Rüşd, Farabi) ve Hristiyan skolastik düşünürler (Aquinas’lı Thomas) tarafından benimsenmiştir.
• Bilimsel Devrim: Aristoteles’in doğa felsefesi, Bilimsel Devrim ve Rönesans’a kadar Batı düşüncesini şekillendirmiştir.
• Modern Mantık: Aristoteles’in yapmış olduğu mantık çalışmaları, modern mantığın temelini oluşturmuştur.
• Etik ve Siyaset: Aristoteles’in siyasi ve etik teorileri, günümüzde bile tartışılmaya devam edilmektedir.

---

5. Kaynaklar

• Birincil Kaynaklar:
• Aristoteles, Organon, Fizik, Metafizik, Nikomakhos’a Etik, Politika, Poetika.
• Diogenes Laertios, Ünlü Filozofların Yaşamları.
• İkincil Kaynaklar:
• Barnes, J. (1995). The Cambridge Companion to Aristotle.
• Ross, W.D. (1923). Aristotle.
• Ackrill, J.L. (1981). Aristotle the Philosopher.

 

Evet değerli okur Aristoteles, felsefe ve bilim tarihinin en büyük düşünürlerinden birisidir. Ayrıca sistematik ve analitik yaklaşımlarıyla insanlığa paha biçilmez bir miras bırakmıştır. Onun eserleri, günümüzde dahi felsefi ve bilimsel tartışmaların temelini oluşturmaktadır.

 

Daha detaylı bilgi sahibi olman için kaynakları derinlemesine incelemeni tavsiye ederim…