Immanuel Kant

 

Immanuel Kant: (1724-1804)-(79 YIL)

 

Felsefenin Düzenli Dahisi ve Evrensel Ahlakın Mimari
Akıl, ahlak ve özgürlük üzerine bir yolculuk...

 

Königsberg’in Düzenli Filozofu

Immanuel Kant, 22 Nisan 1724’te Königsberg’de (bugünkü Kaliningrad) sıradan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası Johann Georg Kant, eyer ve koşum takımı üreten bir zanaatkâr; annesi Anna Regina Reuter ise dindar ve eğitime önem veren bir ev hanımıydı. Kant "Hiç gökyüzünü görmemiş bir denizci" gibiydi adeta; hiç seyahat etmedi, ama zihni evreni keşfetti. Sabah 05:00’te başlayan rutini, saat gibi işleyen disiplini ve gün batımındaki ünlü yürüyüşleriyle, felsefe tarihinin en özgün düşünürlerinden biri oldu. Peki bu "düzen delisi" adam, nasıl oldu da modern felsefeyi kökten değiştirdi? Gelin, Kant’ın hayatına ve felsefesine yakından bakalım.

 

 

---

 

Eğitim:

 

Ailesi, Pietizm (Protestanlıkta derin bir dini hassasiyet vurgulayan bir akım) etkisindeydi. Bu durum, Kant’ın erken yaşta disiplinli bir ahlak anlayışı geliştirmesinde etkili oldu.

1732’de 8 yaşında Collegium Fridericianum’a başladı. Bu okulda Latince, teoloji ve klasik edebiyat eğitimi aldı. Ancak katı dini eğitim, Kant’ın sonradan eleştirel bir tavır geliştirmesine neden oldu.

 

1740’ta Königsberg Üniversitesi’ne girdi. Burada felsefe, matematik ve doğa bilimleri okudu. Özellikle Newton’ın fizik çalışmaları ve Leibniz-Wolff felsefesi onu derinden etkiledi. 1746’da babasının ölümü üzerine eğitimini yarıda bırakmak zorunda kaldı ve 9 yıl boyunca özel öğretmenlik yaptı.

---

Akademik Kariyeri

1755’te üniversiteye dönerek metafizik ve mantık dersleri vermeye başladı. Aynı yıl, Evrensel Doğa Tarihi ve Gökler Kuramı adlı eserini yayımladı. Bu kitapta, Newton’ın fizik yasalarını kullanarak evrenin oluşumunu açıklamaya çalıştı.

1766’da Kraliyet Kütüphanesi’nde kütüphaneci olarak çalıştı, ancak akademik kariyerine devam etmek için 1770’te Königsberg Üniversitesi’nde mantık ve metafizik profesörü oldu. Bu dönemde, eleştirel felsefe dönemini başlatan "Saf Aklın Eleştirisi" (1781) gibi temel eserlerini yazmaya başladı.

 

---

Felsefi Devrim: "Kopernik Devrimi"

Kant, felsefede "Kopernik Devrimi" olarak adlandırılan bir dönüşüm gerçekleştirdi. Geleneksel metafiziği eleştirerek, "Bilgi nesneye değil, nesne bilgiye uymalıdır" tezini ortaya attı. Bu yaklaşım, insan zihninin bilgiyi nasıl yapılandırdığını analiz ettiği transandantal idealizm ile şekillendi.

Başlıca Eserleri:

1. Saf Ahlakın Temellendirilmesi (1785): Ahlak yasasının evrenselliğini "kategorik imperatif" kavramıyla açıkladı.
2. Pratik Aklın Eleştirisi (1788): Özgürlük ve ahlak ilişkisini inceledi.
3. Yargı Gücünün Eleştirisi (1790): Estetik ve teleoloji (amaçlılık) üzerine yazdı.

---

Günlük Yaşamı ve Kişisel Özellikleri

Kant, düzenli ve disiplinli yaşamıyla tanınırdı. Her sabah saat 05:00’te uyanır, 07:00-13:00 arasında ders verir, öğleden sonra yürüyüşe çıkar ve akşamları felsefe yazıları kaleme alırdı. Königsberg’den hiç ayrılmadığı söylenir.

Düşüncelerini netleştirmek için yıllarca sessizlik içinde çalıştı. 57 yaşında yayımladığı Saf Aklın Eleştirisi, onu Avrupa’nın önde gelen filozoflarından biri yaptı.

---

 

Son Yılları ve Ölümü

Immanuel Kant'ın 1790’lardan itibaren sağlığı bozulmaya başladı. 12 Şubat 1804 tarihinde, doğduğu ve ömrünün tamamını geçirdiği şehir olan Königsberg'de (bugünkü Kaliningrad, Rusya) hayatını kaybetti. Ölümü, 79 yaşında gerçekleşti ve o dönemde yaşadığı sağlık sorunları nedeniyle uzun süredir zayıf düşmüştü. Kant'ın son yıllarında fiziksel ve zihinsel kapasitesinde bir gerileme olduğu belirtilir; özellikle hafıza kaybı ve genel bir bitkinlik hali yaşadığı bilinmektedir. Bununla birlikte, ölümüne kadar felsefi düşüncelerine olan ilgisini ve çevresiyle iletişimini sürdürmeye çalıştığı aktarılır.

 

Kant'ın ölümü sakin bir şekilde gerçekleşti. Yakın dostları ve öğrencileri tarafından çevrelenmiş bir halde, yatağında son nefesini verdi. Ölümünden önceki son sözlerinden birinin, bir arkadaşının sunduğu bir bardak suyu kabul ederken söylediği "Es ist gut" (Bu iyi) olduğu rivayet edilir. Bu, onun hayata ve ölüme karşı sakin ve kabul edici tavrını yansıtır.

Kant, Königsberg Katedrali'ne yakın bir yerde gömüldü ve mezarı bugün hala ziyaret edilebilen bir anıt olarak korunuyor.

---

Felsefi Mirası

Kant’ın "Aydınlanma Nedir?" (1784) adlı makalesindeki "Sapere Aude! (Aklını kullanma cesaretini göster!)" sözü, modern özgürlük anlayışının simgesi oldu.

• Etik: "Kategorik imperatif" ile evrensel ahlak yasalarını temellendirdi.
• Epistemoloji: Bilginin sınırlarını çizerek metafiziği yeniden tanımladı.
• Siyaset: Özgürlük, eşitlik ve hukuk devleti kavramlarını savundu.

---

 

Kant’ın dehası, bize "aklın sınırlarını zorlamayı" öğretir. Bu yazıyı bitirirken, onun mezar taşındaki şu sözü hatırlayalım: "Beni hayran bırakan şey, yıldızlı gökyüzü ve içimdeki ahlak yasasıdır."

 

Kaynaklar ve Okuma Önerileri

1. Kuehn, Manfred. Kant: A Biography. Cambridge University Press, 2001.
2. Wood, Allen W. Kant. Blackwell Publishing, 2004.
3. Kant, Immanuel. Saf Aklın Eleştirisi. Çev: Ahmet Aydoğan, İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
4. Stanford Encyclopedia of Philosophy. "Immanuel Kant." (Çevrimiçi:

https://plato.stanford.edu/entries/kant/)

5.        Kant: A Biography – Manfred Kuehn (Detaylı bir biyografi)

6. Saf Aklın Eleştirisi – Immanuel Kant (Çev: Ahmet Aydoğan, İş Bankası Kültür Yay.)
7. Stanford Encyclopedia of Philosophy – "Immanuel Kant" (Link)
8. Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi – Ernst Cassirer (Türkçe çevirisi mevcut)