Platon

 

 

Platon (Aristokles) (MÖ 427/428 - MÖ 347/348) (80YIL)

 

Platon, (MÖ 427/428) Atina’nın soylu olan ailelerinden bir aile de dünyaya geldi. Babası Ariston, Atina’nın kurucularından biri olan Kodros’un soyundan gelmektedir.  Annesi Periktione ise ünlü devlet adamlarından olan Solon’un akrabasıdır. Platon’un asıl adı Aristokles’tir.  Ancak omuzlarının geniş olması sebebiyle “geniş” anlamına gelen “Platon” lakabını almıştır.  (Diogenes Laertios, Ünlü Filozofların Yaşamları 3.4).

 

Gençlik ve Sokrates ile Tanışma:
Platon, gençliğinde şiir ve politikaya çok  ilgi duyuyordu. Ancak Sokrates ile tanışması, onun hayatının adeta dönüm noktasıydı. Sokrates’in ölümü (MÖ 399), Platon’u çok derinden etkiledi ve felsefeye yönelmesine neden oldu. Sokrates’in adaletsiz yargılanması ve idamı, Platon’un adalet ve devlet kavramlarına olan ilgisini artırmıştı.

 

 

 

Seyahatler ve Akademi’nin Kuruluşu:
Sokrates’in ölümünden sonra Platon, Mısır, İtalya ve Sicilya gibi yerleri gezdi. Bu seyahatler sırasında Pisagorcu felsefeyle tanıştı ve matematiksel düşünce tarzından etkilendi. MÖ 387’de Atina’ya döndü ve Akademi’yi kurdu.

 

Not: Akademi, Batı dünyasının ilk yüksek öğretim kurumu olarak kabul edilir ve adını, Atina’nın dışındaki bir zeytin ağacı korusundan (Akademos) almıştır.  (Diogenes Laertios, Ünlü Filozofların Yaşamları 3.7).

 

Siyasi Girişimleri:
Platon, ideal devlet anlayışını gerçekleştirmek için Sicilya’daki Siraküza kralı Dionysios ve onun ardılı Dionysios II ile çalışmalarda bulundu. Ancak bu girişimler başarısızlık ile sonuçlandı ve Platon, siyasetten umudunu kesti ve felsefeye odaklandı.

 

Ölümü: (MÖ 347/348)

Platon, MÖ 347/348 yılında 80 yaşında öldü. Ölümünden sonra Akademi, yeğeni Speusippos tarafından yönetildi.

---

2. Metodolojisi

Platon’un felsefi yöntemi, diyaloglar aracılığıyla şekillenmektedir. Bu diyalogların merkezinde genellikle Sokrates olmakla birlikte Sokrates’in sorgulama, ironi ve diyalektik yöntemlerini de içerir.

 

1. Diyalektik Yöntem:
Platon’un diyalektik yönteminin amacı karşıt fikirleri çatıştırarak doğruya ulaşmaktır. Bu yöntem Platon’un Devlet (Politeia) eserinde “iyi” kavramını anlamak için kullanılır. Platon, diyalektik yoluyla, duyuların ötesindeki gerçekliğe (idealar dünyası) ulaşmayı hedefler (Devlet 511b-c).

 

2. İdealar Kuramı:
Platon’a göre, duyular dünyasındaki nesneler, idealar dünyasındaki mükemmel formların kusurlu kopyalarıdır.

Örnek verecek olursak : Güzel bir çiçek, “güzellik” ideasının bir yansımasıdır. Bu kuram, Phaidon ve Devlet gibi eserlerde detaylı bir şekilde işlenir.  (Phaidon 100b-101d).

3. Maieutik (Doğurtma) Yöntemi:
Bu yöntemi Sokrates’ten miras almıştır bununla öğrencinin içindeki bilgiyi “doğurtmayı” amaçlar. Platon, Menon diyaloğunda, bir köleye geometri sorusunu çözdürerek bu yöntemi örneklemiştir.  (Menon 82b-85b).

 

4. Mitler ve Alegoriler:
Platon, karmaşık felsefi kavramları açıklamakta mitleri ve alegorileri kullanır.

 

Örnek verecek olursak: Devlet’teki mağara alegorisini hatırlayalım bu alegori insanların gerçekliği nasıl algıladığını anlatır.  (Devlet 514a-517a).

 

Platonun mağara alegorisi hakkında bilmeyenler için özetle: Alegoriye göre bazı insanlar karanlık bir mağaranın içine zincirlenmiştir.  Bu insanlar başlarını sağa ve sola çeviremezler sadece karşılarındakini görmektedirler. Doğuştan beri bu mağarada bulunan insanlar mağaranın girişinden yansıyan nesnelerin gölgelerini görürler ve bunları gerçeklik olarak kabul ederler. En sonunda bir gün bu insanlardan biri zincirlerinden kurtulup mağarayı terk eder. Mağarayı terk eden bu insan mağaranın dışında yeni bir gerçekliği keşfeder ve duvarda gölgelerini gördüğü nesnelerin gerçek olmadığının farkına varır. Bunu mağaradaki arkadaşları ile paylaşmak üzere mağaraya geri döner. Mağaradaki arkadaşları ise mağaranın dışında farklı bir gerçeklik olduğuna asla inanmazlar. Ve bu insanlara mağaranın dışındaki gerçekliği aktarabilmek de asla mümkün olmaz.

 

---

3. Temel Eserleri ve Kavramlar

• Devlet (Politeia): Adalet, ideal devlet ve filozof-kral kavramlarını inceler.
• Phaidon: Ruhun ölümsüzlüğü ve idealar kuramı üzerine odaklanır.
• Symposion (Şölen): Aşkın (Eros) felsefi anlamını tartışır.
• Theaitetos: Bilgi nedir sorusunu sorgular.
• Timaios: Evrenin yaratılışı ve doğa felsefesi üzerine bir eserdir.

---

4. Etkisi ve Mirası ne olmuştur ?

• Akademi: Platon’un kurduğu Akademi, yaklaşık 900 yıl boyunca felsefi eğitimin merkezi oldu.
• Aristoteles: Platon’un öğrencisi Aristoteles, onun idealar kuramını eleştirerek kendi felsefesini geliştirdi.
• Hristiyan Felsefesi: Platon’un düşünceleri, Orta Çağ Hristiyan teolojisini derinden etkiledi.
• Modern Felsefe: Platon’un diyalektik yöntemi ve idealar kuramı, Hegel ve Heidegger gibi filozoflar üzerinde etkili oldu.

---

5. Kaynaklar

• Birincil Kaynaklar:
• Platon, Devlet (Politeia), Phaidon, Symposion, Menon.
• Diogenes Laertios, Ünlü Filozofların Yaşamları.
• İkincil Kaynaklar:
• Guthrie, W.K.C. (1975). A History of Greek Philosophy, Vol. IV: Plato.
• Vlastos, G. (1991). Socrates: Ironist and Moral Philosopher.
• Kraut, R. (1992). The Cambridge Companion to Plato.

 

Evet değerli okur Platon hakkında şu sonucu çıkarabiliriz felsefe tarihinin en etkili düşünürlerinden biri olarak Platon idealar kuramı ve diyalektik yöntemiyle Batı düşüncesinin temellerini atmıştır. Onun eserleri günümüzde bile hala daha felsefi tartışmaların merkezinde yer alıyor.