Sokrates

 

Öncelikle şunu belirtmek isterim blogumda ki bu çalışma, Sokrates’in yaşamını, metodolojisini, antik kaynakların ve modern yorumların ışığında sentezlenerek oluşturulmuştur. 

İyi okumalar..

 

 

Sokrates: (MÖ: 469-399) - (70Yıl)

Doğum ve Aile: Sokrates MÖ 469/470 yılında Atina’da dünyaya geldi Babası Sophroniskos bir taş ustası, annesi Phainarete ise ebelik yapıyordu. (Platon, Theaitetos 149a). Bu aile geçmişi, Sokrates’in halkın içinde yetişmesini ve pratik bir bakış açısı geliştirmesini sağladı. Eşi Ksanthippe ile evliliğinden üç oğlu olduğu bilinmektedir. (Ksenophon, Anılar 2.2.7-9) Ayrıca kendisi Batı felsefesinin önemli figürlerinden biridir. Yaşamı boyunca hiçbir yazılı eser bırakmamış olsa da, Sokrates’in öğrencileri Platon ve Ksenophon aracılığıyla düşünceleri günümüzde bizlere kadar ulaşmıştır. Sokrates ondan önceki filozoflar gibi felsefenin merkezine doğayı değil insanı ve ahlakı koymuştur. Sorgulama ve eleştirel düşünceyi temel alan bir yöntem geliştirmiştir.

 Not: Bu yöntem, günümüzde bile eğitim, hukuk ve felsefe alanlarında kullanılmaktadır.

 

Askerlik Hizmeti:
Peloponez Savaşı’nda (MÖ 431-404) hoplit olarak görev yaptı. Arginusae Muharebesi’nde (MÖ 406) komutanların yargılanmasına karşı çıkarak adalet anlayışını gösterdi (Platon, Apologia 32b-c). Bu dönem, Atina’nın siyasi çalkantılarının Sokrates’in düşüncelerini şekillendirdiği bir evreydi.

 

 

 

 

 Yargılanma ve İdamı/Ölümü:
MÖ 399’da “gençliği yozlaştırmak” ve “tanrıları reddetmek” suçlamalarıyla yargılandı. Savunmasını Platon’un Savunma (Apologia) eserinden okuyoruz. Ölüm cezasına çarptırıldıktan sonra, kaçma fırsatı olmasına rağmen yasaları çiğnemeyi reddetti (Platon, Kriton 50a-54d). Baldıran zehiri içerek öldü.

 

---

2. Metodolojisi: Sokratik Yöntem

·      Elenkhos (Sorgulama):

Sokrates, diyaloglarında elenkhos (çürütme) yöntemini kullanırdı. Bu yöntem, karşıdaki kişinin iddialarını mantıksal tutarsızlıklara götürerek bilgisizliğini ortaya çıkarmayı amaçlar. Örneğin, Euthyphron diyaloğunda, “dindarlık nedir?” sorusunu sorarak Euthyphron’un cevaplarını çürütmüş ve net bir tanım elde edememiştir (Platon, Euthyphron 15c).

·      İroni (Alaycılık):
Sokrates, “bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir” diyerek Sokratik ironiyi kullanırdı.  (Platon, Apologia 21d).

·      Daimonion (İç Ses):
Sokrates, kararlarını yönlendiren bir daimonion (iç ses) olduğunu iddia ederdi. Bu ses, onun etik duruşunu pekiştiriyordu. (Platon, Theages 128d).

·      Aporia (Çıkmaz):
Sokrates’in diyalogları genellikle aporia (çıkmaz) ile sonlanırdı. Bu, kesin bir cevap bulunamamasına rağmen, sorgulamanın değerini vurgulayan bir süreçti.

·      Örnek verecek olursak: Lakhes diyaloğunda geçen “cesaret nedir?” sorusu tam olarak çözülemez. (Platon, Lakhes 199e).

---

3. Temel Kavramlar

• Sorgulanmamış Yaşam: “Sorgulanmamış bir yaşam, yaşamaya değmez” sözü, Sokrates’in felsefi duruşunu özetler (Platon, Apologia 38a).
• Erdem ve Bilgi: Sokrates’e göre erdem, bilgiyle eşdeğerdir. İnsanlar bilgi eksikliğinden kötülük yapar (Platon, Protagoras 352c).
• Kendini Bil: Delphi Tapınağı’ndaki “kendini bil” (gnothi seauton) sözü, Sokrates’in felsefesinin temelini oluşturur (Ksenophon, Anılar 4.2.24).

---

4. Etkisi ve Miras

• Platon ve Akademi: Öğrencisi Platon, Sokrates’in düşüncelerini diyaloglar aracılığıyla sistemleştirdi ve Batı felsefesinin temellerini attı.
• Stoacılık: Stoacı filozoflar, Sokrates’in erdem anlayışını benimsedi.
• Modern Pedagoji: Sokratik yöntem, hukuk ve eğitimde eleştirel düşünceyi teşvik etmek için kullanılır (Vlastos, 1991).
• Sokratik Sorun: Sokrates’e dair bilgilerin Platon ve Ksenophon gibi kaynaklardan gelmesi, tarihsel gerçekliği tartışmalı hale getirir (Brickhouse & Smith, 1989).

---

5. Kaynaklar

• Birincil Kaynaklar:
• Platon, Savunma (Apologia), Kriton, Euthyphron.
• Ksenophon, Anılar (Memorabilia).
• Aristofanes, Bulutlar (Nephelai).
• İkincil Kaynaklar:
• Vlastos, G. (1991). Socrates: Ironist and Moral Philosopher.
• Brickhouse, T. & Smith, N. (1989). Socrates on Trial.
• Guthrie, W.K.C. (1971). Socrates.

 

Toparlayacak olursak Sokrates, felsefenin temel taşlarından biridir.  insanlığa mirasıysa sorgulama ve eleştirel düşüncenin ne kadar önemli olduğudur, ayrıca onun yaşamı ve öğretilerinin etkileri günümüzde bile devam etmektedir.