Merkür

 

Merkür: 

 

 

 

Güneş’in Sırdaşıyla Bir Gün
Bu blogumuzda sizlerle Güneş Sistemi’nin en hızlı, en küçük ve en gizemli gezegeninin hikâyesinden bahsedeceğim…

 

Merkür, Güneş’in kavurucu ışığı altında bile keşfedilmeyi bekleyen sayısız sır barındırıyor. Belki bir gün, bu gizemli gezegenin yüzeyinde insan yapımı bir araç yürüyecek…

 

---

 

Bir Gezegen Doğuyor

 

Merkür, Güneş Sistemi’nin en içteki ve en küçük gezegeni. Adını Roma mitolojisindeki ticaret ve iletişim tanrısı Merkür’den alan bu kayalık gezegen, aşırı sıcaklık dalgalanmaları, eksantrik yörüngesi ve şaşırtıcı manyetik alanıyla bilim insanlarını şaşırtıyor. Peki bu "ateş topu" gezegen hakkında neler biliyoruz? Gelin, Merkür’ün sırlarını keşfedelim.

 

Merkür’ün Temel Özellikler ve Rekorlar

 

Merkür hakkında genel bilgiler kısaca şöyle sıralayabiliriz:

Güneş’e olan uzaklık: 57.9 milyon km uzaklığında olması onu güneşe en yakın gezegen yapmaktadır. Bu uzunluk Dünya’nın güneşe olan uzaklığının 1/3 lük kısmına tekabül etmektedir.

 

Çap: Merkür’ün çapı 4.880 km dir.  Bu çap büyüklüğü dünyamızın çapının yaklaşık 3/1 i kadardır ve dünyamızın uydusu aydan birazcık daha büyüktür.  

 

Kütle: Dünya’nın %5’ine tekabül etmektedir.   

 

Yörünge Hızı: Saniyede 47 km yörünge hızına sahiptir. Bu hız onu Güneş Sistemi’nin en hızlısı yapmaktadır.

 

İlginç Rekorlar

En Büyük Sıcaklık Farkı: Gündüz 430°C, gece -180°C.

En Eksantrik Yörünge: Elips şeklindeki yörüngesi, diğer gezegenlere göre daha "basık".

En Küçük Manyetik Alan Sahibi: Dünya’dan sonra kayda değer manyetik alanı olan tek karasal gezegen.

 

---

Spin-Yörünge Rezonansı adeta Gündüz ile Gece Arasında Bir Dans

 

Merkür’ün yörüngesi, Einstein’ın genel görelilik teorisini doğrulayan bir özellik sergiler: "Günberi devinimi" adı verilen yörünge kayması, klasik fizikle açıklanamaz.

 

Merkür, Güneş’in etrafında o kadar hızlı döner ki, bir yılını sadece 88 Dünya gününde tamamlar. Ama kendi ekseninde dönmesi 59 gün sürer. Bu garip dansın sonunda, bir Merkür günü 176 Dünya günü kadar uzundur. Yani, Güneş’in doğuşunu görmek için neredeyse 6 ay beklemek zorunda kalırsınız!

 

Sabah 06:00
Güneş, ufukta yavaşça yükselir. Yüzey sıcaklığı aniden 430°C’ye fırlar. Kayalar kavrulur, metaller erimeye başlar. Sanki gezegen, ateşten bir zırh giymiştir.

 

Gece 22:00
Güneş battığında ise sıcaklık -180°C’ye düşer. Gece, bir anda buz keser. Bu deli döngü, her 176 günde bir tekrarlanır. Merkür, âdeta "Ateş ve Buz" arasında sıkışmış bir gezegendir.

 

---

Çarpışmaların İzinde Bir Yalnız

Gençliğinde, Merkür sürekli asteroid yağmurlarına maruz kaldı. En büyük çarpışma, Caloris Havzası’nı oluşturdu. Bu dev krater, Türkiye’nin yarısı büyüklüğündeydi! Çarpmanın şiddeti o kadar büyüktü ki, gezegenin diğer yüzünde dağlar paramparça oldu. Bilim insanları, buraya "Kaotik Araziler" adını verdi.

Ama Merkür’ün en şaşırtıcı sırrı, kutuplarındaki buzullardı. Peki ama güneş’e bu kadar yakınken nasıl oluyor da gezegenin yüzeyinde buz kalıyordu? Cevap, sonsuz karanlık kraterlerde saklıydı. Güneş ışığı asla ulaşamadığı için, bu kraterler -200°C’yi görüyordu. Belki de bir gün, bu buzlar insanlık için bir umut olacak…

---

Küçük Devin Manyetik Sırrı

Merkür, Dünya’dan sonra manyetik alanı olan tek karasal gezegen. Peki bu küçük gezegen, nasıl böyle bir güç üretiyor?

 

Cevap Merkür’ün o kocaman ve bir o kadar da sıcacık olan kalbinde saklı:
Merkürün çekirdeği, gezegenin %85’ini kaplayan dev bir sıvı demir topudur. Dünya’nın çekirdeği katıyken, Merkür’ünki hâlâ eriyik halde. Bu eriyik demir, gezegenin dönüşüyle birlikte bir dinamo etkisi yaratıyor ve manyetik alanı doğuruyor.

 

Ama bu manyetik alan ne yazık ki zayıf… Güneş’in kudretli rüzgârları, Merkür’ün "egzosfer" denilen ince atmosferini süpürüp götürüyor. Geriye sadece sodyum, oksijen ve helyum izleri kalıyor.

 

 

Peki ama bu ölçekteki bir gezegenin çekirdeği nasıl bu kadar büyük olabiliyor?

 

Bilim insanları, çekirdeğin neden bu kadar büyük olduğunu hâlā tartışmakta ancak bazı teorilerde mevcut:

 

Teori 1: Genç Merkür ilk zamanlarında büyük bir gezegendi ve ölümcül bir tilt oyununda dev bir çarpışmada dış katmanlarını kaybetti.

 

Teori 2: Güneş’in yoğun ısısına maruz kalan Merkür milyarlarca yıl içerisinde , hafif elementlerini buharlaşma yoluyla kaybetti.

---

Uzay Çağında Bir Kaşif Hikâyesi

 

 

1974: Mariner 10’un Gözünden Merkür

İnsanlık, Merkür’ü yakından görmek için ilk kez Mariner 10’u gönderdi. Bu cesur uzay aracı, gezegenin yarısını haritaladı ve manyetik alanın varlığını keşfetti. Ama Merkür, sırlarını tam olarak Mariner 10’a vermedi.

 

2011: MESSENGER’ın Zaferi

37 yıl sonra, MESSENGER adlı bir robot, Merkür’ün yörüngesine girdi. 4 yıl boyunca gezegeni inceledi ve Buzulları keşfetti. Merkür’ün Volkanik geçmişini ortaya çıkardı.

Bununla beraber çekirdeğinin beklenenden büyük olduğunu kanıtladı.

 

2025: BepiColombo’nun Yolculuğu

Avrupa ve Japonya’nın ortak projesi BepiColombo, şu anda Merkür’e doğru yol alıyor. 2025’te vardığında, manyetik alanı ve yüzey kimyasını araştıracak. Belki de Merkür’ün "nasıl bu kadar yoğun olduğu" sorusuna cevap bulacak.

 

Kim bilir belki Merkür hepimizi şaşırtacak trajik bir hayat hikayesine sahiptir.

---

 

Bir Gezegenin Yalnızlığı

Merkür, Güneş’e en yakın gezegen olmanın bedelini yalnızlığıyla ödüyor. Ne Dünya gibi bir uydusu var, ne Venüs gibi parlak bir görünümü… Üstelik, insanlığın ilgisini çekmekte zorlanıyor. Çünkü yüzeyinde yürümek, cehennemi andıran sıcaklıklar yüzünden imkânsız.

Ama belki de bu yalnızlık, onu özel kılıyor. Tıpkı bir "gizli kahraman" gibi, Güneş Sistemi’nin oluşumuna dair ipuçlarını saklıyor.

---

 

Merkür, Güneş’in kavurucu ışığı altında bile keşfedilmeyi bekleyen sayısız sır barındırıyor. Belki bir gün, bu gizemli gezegenin yüzeyinde insan yapımı bir araç yürüyecek…

---

·       Kaynakça ve Keşif Önerileri

·       NASA’nın Merkür Sayfası: NASA Solar System Exploration

·       BepiColombo Görevi Detayları: ESA

·       Belgesel Önerisi: "Merkür: Güneş’in Gölgesindeki Sır" (BBC)

·       Fotoğraf: "Jcpag2012Mercury image: NASA-APL - Yükleyenin kendi çalışmasısource from Mercury Globe-MESSENGER mosaic centered at 0degN-0degE.jpg, Kamu Malı, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=38852012

·       Fotoğraf: Kamu Malı, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=199307

·       Fotoğraf: Kamu Malı, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=182274

·       Fotoğraf: Grok3

---

 

Immanuel Kant

 

Immanuel Kant: (1724-1804)-(79 YIL)

 

Felsefenin Düzenli Dahisi ve Evrensel Ahlakın Mimari
Akıl, ahlak ve özgürlük üzerine bir yolculuk...

 

Königsberg’in Düzenli Filozofu

Immanuel Kant, 22 Nisan 1724’te Königsberg’de (bugünkü Kaliningrad) sıradan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası Johann Georg Kant, eyer ve koşum takımı üreten bir zanaatkâr; annesi Anna Regina Reuter ise dindar ve eğitime önem veren bir ev hanımıydı. Kant "Hiç gökyüzünü görmemiş bir denizci" gibiydi adeta; hiç seyahat etmedi, ama zihni evreni keşfetti. Sabah 05:00’te başlayan rutini, saat gibi işleyen disiplini ve gün batımındaki ünlü yürüyüşleriyle, felsefe tarihinin en özgün düşünürlerinden biri oldu. Peki bu "düzen delisi" adam, nasıl oldu da modern felsefeyi kökten değiştirdi? Gelin, Kant’ın hayatına ve felsefesine yakından bakalım.

 

 

---

 

Eğitim:

 

Ailesi, Pietizm (Protestanlıkta derin bir dini hassasiyet vurgulayan bir akım) etkisindeydi. Bu durum, Kant’ın erken yaşta disiplinli bir ahlak anlayışı geliştirmesinde etkili oldu.

1732’de 8 yaşında Collegium Fridericianum’a başladı. Bu okulda Latince, teoloji ve klasik edebiyat eğitimi aldı. Ancak katı dini eğitim, Kant’ın sonradan eleştirel bir tavır geliştirmesine neden oldu.

 

1740’ta Königsberg Üniversitesi’ne girdi. Burada felsefe, matematik ve doğa bilimleri okudu. Özellikle Newton’ın fizik çalışmaları ve Leibniz-Wolff felsefesi onu derinden etkiledi. 1746’da babasının ölümü üzerine eğitimini yarıda bırakmak zorunda kaldı ve 9 yıl boyunca özel öğretmenlik yaptı.

---

Akademik Kariyeri

1755’te üniversiteye dönerek metafizik ve mantık dersleri vermeye başladı. Aynı yıl, Evrensel Doğa Tarihi ve Gökler Kuramı adlı eserini yayımladı. Bu kitapta, Newton’ın fizik yasalarını kullanarak evrenin oluşumunu açıklamaya çalıştı.

1766’da Kraliyet Kütüphanesi’nde kütüphaneci olarak çalıştı, ancak akademik kariyerine devam etmek için 1770’te Königsberg Üniversitesi’nde mantık ve metafizik profesörü oldu. Bu dönemde, eleştirel felsefe dönemini başlatan "Saf Aklın Eleştirisi" (1781) gibi temel eserlerini yazmaya başladı.

 

---

Felsefi Devrim: "Kopernik Devrimi"

Kant, felsefede "Kopernik Devrimi" olarak adlandırılan bir dönüşüm gerçekleştirdi. Geleneksel metafiziği eleştirerek, "Bilgi nesneye değil, nesne bilgiye uymalıdır" tezini ortaya attı. Bu yaklaşım, insan zihninin bilgiyi nasıl yapılandırdığını analiz ettiği transandantal idealizm ile şekillendi.

Başlıca Eserleri:

1. Saf Ahlakın Temellendirilmesi (1785): Ahlak yasasının evrenselliğini "kategorik imperatif" kavramıyla açıkladı.
2. Pratik Aklın Eleştirisi (1788): Özgürlük ve ahlak ilişkisini inceledi.
3. Yargı Gücünün Eleştirisi (1790): Estetik ve teleoloji (amaçlılık) üzerine yazdı.

---

Günlük Yaşamı ve Kişisel Özellikleri

Kant, düzenli ve disiplinli yaşamıyla tanınırdı. Her sabah saat 05:00’te uyanır, 07:00-13:00 arasında ders verir, öğleden sonra yürüyüşe çıkar ve akşamları felsefe yazıları kaleme alırdı. Königsberg’den hiç ayrılmadığı söylenir.

Düşüncelerini netleştirmek için yıllarca sessizlik içinde çalıştı. 57 yaşında yayımladığı Saf Aklın Eleştirisi, onu Avrupa’nın önde gelen filozoflarından biri yaptı.

---

 

Son Yılları ve Ölümü

Immanuel Kant'ın 1790’lardan itibaren sağlığı bozulmaya başladı. 12 Şubat 1804 tarihinde, doğduğu ve ömrünün tamamını geçirdiği şehir olan Königsberg'de (bugünkü Kaliningrad, Rusya) hayatını kaybetti. Ölümü, 79 yaşında gerçekleşti ve o dönemde yaşadığı sağlık sorunları nedeniyle uzun süredir zayıf düşmüştü. Kant'ın son yıllarında fiziksel ve zihinsel kapasitesinde bir gerileme olduğu belirtilir; özellikle hafıza kaybı ve genel bir bitkinlik hali yaşadığı bilinmektedir. Bununla birlikte, ölümüne kadar felsefi düşüncelerine olan ilgisini ve çevresiyle iletişimini sürdürmeye çalıştığı aktarılır.

 

Kant'ın ölümü sakin bir şekilde gerçekleşti. Yakın dostları ve öğrencileri tarafından çevrelenmiş bir halde, yatağında son nefesini verdi. Ölümünden önceki son sözlerinden birinin, bir arkadaşının sunduğu bir bardak suyu kabul ederken söylediği "Es ist gut" (Bu iyi) olduğu rivayet edilir. Bu, onun hayata ve ölüme karşı sakin ve kabul edici tavrını yansıtır.

Kant, Königsberg Katedrali'ne yakın bir yerde gömüldü ve mezarı bugün hala ziyaret edilebilen bir anıt olarak korunuyor.

---

Felsefi Mirası

Kant’ın "Aydınlanma Nedir?" (1784) adlı makalesindeki "Sapere Aude! (Aklını kullanma cesaretini göster!)" sözü, modern özgürlük anlayışının simgesi oldu.

• Etik: "Kategorik imperatif" ile evrensel ahlak yasalarını temellendirdi.
• Epistemoloji: Bilginin sınırlarını çizerek metafiziği yeniden tanımladı.
• Siyaset: Özgürlük, eşitlik ve hukuk devleti kavramlarını savundu.

---

 

Kant’ın dehası, bize "aklın sınırlarını zorlamayı" öğretir. Bu yazıyı bitirirken, onun mezar taşındaki şu sözü hatırlayalım: "Beni hayran bırakan şey, yıldızlı gökyüzü ve içimdeki ahlak yasasıdır."

 

Kaynaklar ve Okuma Önerileri

1. Kuehn, Manfred. Kant: A Biography. Cambridge University Press, 2001.
2. Wood, Allen W. Kant. Blackwell Publishing, 2004.
3. Kant, Immanuel. Saf Aklın Eleştirisi. Çev: Ahmet Aydoğan, İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
4. Stanford Encyclopedia of Philosophy. "Immanuel Kant." (Çevrimiçi:

https://plato.stanford.edu/entries/kant/)

5.        Kant: A Biography – Manfred Kuehn (Detaylı bir biyografi)

6. Saf Aklın Eleştirisi – Immanuel Kant (Çev: Ahmet Aydoğan, İş Bankası Kültür Yay.)
7. Stanford Encyclopedia of Philosophy – "Immanuel Kant" (Link)
8. Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi – Ernst Cassirer (Türkçe çevirisi mevcut)

Jean-Jacques Rousseau

 

 

 

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)-(66 YIL)

 

İsyan ve İlham Dolu Bir Hayat Yolculuğu
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778), modern siyaset felsefesinin ve romantik düşüncenin kurucularından biri olarak kabul edilir. Hayatı, trajediler, entelektüel keşifler ve topluma meydan okuyan fikirlerle doludur. İşte bu çalkantılı yaşamın detaylı kronolojisi:

 

Rousseau, 1712’de Cenevre’de saatçi bir babanın oğlu olarak doğdu. Annesini doğumunda kaybetmesi ve babası tarafından terk edilmesi, onun hayata karşı hassas ve sorgulayıcı bir tavır geliştirmesine neden oldu. Gençliğinde düzensiz bir eğitim aldı, müzik ve edebiyatla ilgilendi. 1742’de Paris’e taşındığında Diderot ve Voltaire gibi Aydınlanma figürleriyle tanıştı, ancak zamanla onlarla fikir ayrılıkları yaşadı.

---

 

 

Gençlik: Kaçışlar ve Arayışlar (1728-1742)

·       Firar: 16 yaşında, Cenevre’nin katı Protestan kurallarından kaçarak Katolikliğe geçti ve Savoy Dükalığı’na sığındı.

·       Madame de Warens: 1731’de, 29 yaşındaki soylu bir kadın olan Françoise-Louise de Warens ile tanıştı. Onun himayesinde müzik, felsefe ve bilim okudu. Bu dönemdeki ilişkileri, İtiraflar’ında açıkça anlatılır.

·       Entelektüel Temeller: 1730’larda Montaigne, Descartes ve Locke’u okudu; müzik teorisi üzerine çalıştı.

---

 

Paris Yılları: Aydınlanma Çevresi ve İlk Eserler (1742-1762)

·       1742’de Paris’e Taşınma: Müzik Notasyonu Sistemi adlı projesini sunmak için gitti, ancak kabul görmedi.

·       Diderot ve Ansiklopediciler: 1745’te Denis Diderot ile tanıştı ve Ansiklopedi’ye müzik maddeleri yazdı. Ancak zamanla Aydınlanma’nın akılcılığına eleştirel yaklaştı.

·       Ünlenme:

o   1750: Bilimler ve Sanatlar Üzerine Söylev ile Dijon Akademisi’nin açtığı yarışmada birinci oldu. Bu eserde, medeniyetin insanı yozlaştırdığını savundu.

o   1761: Yeni Héloïse adlı romanı, Avrupa’da romantizmin doğuşuna ilham verdi.

---

 

               Olgunluk Dönemi: Sürgün ve Felsefi Doruk (1762-1778)

• Eserler ve Skandallar:
• 1762: Toplum Sözleşmesi ve Emile yayımlandı. Emile’deki “Sivil Din” bölümü ve geleneksel eğitim eleştirisi, hem Katolik Kilisesi hem de Protestan Cenevre tarafından yasaklandı.

o   Toplum Sözleşmesi (1762): Siyaset felsefesinin başyapıtı.

• Sürgün: Fransa’dan kaçtı; İsviçre, Prusya ve İngiltere’de yaşadı. İngiltere’de filozof David Hume ile yaşadığı anlaşmazlık, paranoid davranışlar sergilemesine neden oldu.
• İtiraflar: 1765-1770 arasında yazdığı otobiyografisi İtiraflar’da, tüm zaaf ve pişmanlıklarını açıkça anlattı.

---

 

Felsefesinin Temel Taşları

Rousseau’nun düşüncesi, insanın doğal iyiliği ile toplumun yozlaştırıcı etkisi arasındaki çatışma üzerine kuruludur.

 

1. İnsan Doğası ve Medeniyet Eleştirisi

·       Doğal Durum: Rousseau’ya göre insan, doğada özgür, eşit ve mutluydu. “Asil vahşi” kavramıyla, medeniyet öncesi insanın masumiyetini yüceltir.

·       Toplumun Yozlaştırması: Tarım, mülkiyet ve sınıf ayrımları, insanı rekabete, açgözlülüğe ve köleliğe sürükledi. “İnsan özgür doğar, oysa her yerde zincire vurulmuştur” sözü bu eleştirinin özünü yansıtır.

 

2. Toplum Sözleşmesi ve Genel İrade

Rousseau, insanların özgürlüklerini korumak için bir toplum sözleşmesi yapması gerektiğini savunur:

·       Genel İrade (Volonté Générale): Bireysel çıkarların ötesinde, toplumun ortak iyiliğini hedefleyen kolektif irade.

·       Egemenlik Halka Aittir: Halk, yasaları doğrudan oluşturmalıdır. Bu fikir, modern demokrasilerin temelini oluşturur.

 

3. Eğitim ve Özgürleşme

Emile adlı eserinde, çocuğun doğal gelişimini engellemeyen bir eğitim modeli önerir:

·       Negatif Eğitim: Çocuk, deneyimleyerek öğrenmeli; kitaplar ve katı kurallar yerine pratik yaşam ön planda olmalı.

·       Ahlaki Özerklik: Birey, toplumsal baskılardan bağımsız bir vicdan geliştirmeli.

 

4. Din ve Vicdan Özgürlüğü

Rousseau, dini kurumları eleştirse de kişisel bir Tanrı inancını savunur:

·       Yurttaş Dini: Toplum sözleşmesinin bir parçası olarak minimal bir “sivil din” önerir.

·       Vicdan: İnsanın içsel adalet duygusu, dışsal otoritelerden üstündür.

---

Rousseau’nun Çelişkileri ve Eleştiriler

·       Bireycilik vs. Kolektivizm: Hem birey özgürlüğünü savunur hem de genel irade adına bireyin feda edilebileceğini söyler.

·       Kadınlar ve Eşitlik: Emile’de kadınları “erkeğin tamamlayıcısı” olarak tanımlaması feminist eleştirilere hedef olmuştur.

---

 

Mirası: Fransız Devrimi’nden Günümüze

·       Fransız Devrimi: Jakobenler, “Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik” sloganını Rousseau’nun fikirlerinden esinlendi.

·       Romantizm: Doğa vurgusu ve duygusal içtenlik, romantik sanatçıları derinden etkiledi.

·       Modern Eğitim: Montessori ve Pestalozzi gibi eğitimciler, onun çocuk merkezli yaklaşımını benimsedi.

---

 

 

Son Yıllar ve Ölüm (1778)

 

·       Paris’e Dönüş: 1770’te, yazılarını yayımlamama koşuluyla Paris’e yerleşti.

·       Ölüm: 2 Temmuz 1778’de, 66 yaşında Ermenonville’deki bir malikâmede beyin kanamasından öldü.

·       Fransız Devrimi’nin Simgesi: 1794’te kemikleri Panthéon’a taşındı. Jakobenler, onu devrimin fikir babası ilan etti.

 

Doğanın Sesi ve Modern İnsanın İkilemi

Rousseau, modern insanın içinde sıkıştığı ikilemi özetler: Medeniyetin sunduğu konfor ile kaybettiği özgürlük arasındaki çatışma. Onun düşünceleri, ekolojik hareketlerden sosyal adalet arayışlarına kadar pek çok alanda hala rehber niteliğinde.

 

 

Kaynakça:

·       Rousseau, J.J. (1762). Toplum Sözleşmesi. (Çev. V. Günyol). İş Bankası Kültür Yayınları.

·       Rousseau, J.J. (1762). Emile ya da Eğitim Üzerine. (Çev. Y. Avunç). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

·       Cassirer, E. (1954). The Question of Jean-Jacques Rousseau. Yale University Press.

·       Stanford Encyclopedia of Philosophy. (2020). Jean-Jacques Rousseau.

·       Damrosch, L. (2005). Jean-Jacques Rousseau: Restless Genius. Houghton Mifflin.

·       Rousseau, J.J. (1782). İtiraflar. (Çev. A. Berktay). Yapı Kredi Yayınları.

·       Cranston, M. (1991). Jean-Jacques: The Early Life and Work of Jean-Jacques Rousseau, 1712-1754. University of Chicago Press.

·       Stanford Encyclopedia of Philosophy. (2020). Jean-Jacques Rousseau.

·       Blum, C. (1986). Rousseau and the Republic of Virtue: The Language of Politics in the French Revolution. Cornell University Press.

      

     Görsel Kaynaklar:

·       Maurice-Quentin de La Tour - Bilinmiyor, Kamu Malı, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=24158 

·       Allan Ramsay - OgFNdS_JutqvtQ at Google Cultural Institute maximum zoom level, Kamu Malı, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=21865896

·       Baptiste ROUSSEL - Kendi çekimim, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=28298270